Voorbereiden en coördineren waar het mis dreigt te gaan
Wendy de Kam- van den Dorpel, specialist GHOR
Jan Rotte, Teamleider GHOR, kwartiermaker Crisisbeheersing VRZ
De medewerkers van de Geneeskundige Hulpverleningsorganisatie in de Regio (GHOR) werken in afstemming met GGD Zeeland aan de publieke gezondheid in de provincie. “Zoveel mogelijk doen voor zoveel mogelijk mensen”. Gezondheidszorg en crisisbeheersing voor grote groepen dus, in tegenstelling tot individuele gezondheidszorg. “We coördineren de zorg en ondersteunen waar het mis dreigt te gaan. Het zijn de grote incidenten waar we op acteren. Plannen maken, afstemmen, adviseren en partners hierin beoefenen. Werk zat.” Aan het woord zijn Wendy de Kam- van den Dorpel en Jan Rotte, twee van de acht medewerkers van de afdeling GHOR, onderdeel van Veiligheidsregio Zeeland.
Uitbraak griepepidemie
Een voorbeeld van zo’n groot incident waarbij de publieke gezondheid in het geding is, is een griepepidemie. In 2009 was er sprake van een wereldwijde grieppandemie (een grote epidemie), die bekend stond als ‘de Mexicaanse griep’. Een griepepidemie doet zich nu bijna jaarlijks voor, dat is op zich niets aparts. Vervelend als je ziek bent en voor mensen met een zwakke gezondheid mogelijk zelfs fataal. Maar een griepepidemie kan uiteindelijk ook een maatschappij-ontwrichtende werking hebben met grote gevolgen, met name in de zorgsector. Denk aan ziekenhuizen die volstromen en beperkt zorg kunnen leveren omdat ook het personeel ten prooi valt aan de griep. Voeg je daaraan toe: acties in de ambulanceverpleging, opnamestops op SEH’s vanwege personeelstekorten in de (acute) zorg, en ouderen die langdurig in het ziekenhuis liggen omdat ze niet in de tweede lijn terecht kunnen, dan dreigt de zorg om te vallen. De afgelopen weken hebben de medewerkers van de GHOR de handen vol gehad aan de griepepidemie. Waaruit bestaan hun werkzaamheden tijdens zo’n griepepidemie dan eigenlijk? En wat is er nu veranderd in hun werkzaamheden sinds 2009?
Voorbereiding van besluitvorming en operatie
“De kans op een griepepidemie is vrij groot en de effecten ervan zijn mogelijk ook groot. Een epidemie staat dus hoog in ons risicoprofiel en heeft onze volle aandacht. In 2009 hebben we de aanpak van de pandemie samen met de GGD opgepakt, waarbij de GHOR ondersteunend is aan de GGD. We zijn langs sporthallen gegaan om vaccinatielocaties te regelen en te bekijken hoe je die inricht voor een massaal vaccinatieprogramma. De brandweer hielp ons met het aanleveren van spullen, zoals tafels en stoelen. Wij hebben zelf geen GHOR-verpleegkundigen of personeel in dienst, maar werken samen met partners zoals ziekenhuizen, GGD, huisartsen, ambulancediensten en het Rode Kruis. Die zorgpartijen moeten in (de voorbereiding op) een crisis op elkaar aansluiten. Er liggen draaiboeken klaar, daar filter je uit wat je op dat moment gaat gebruiken. De nood aan zorg kan op een gegeven moment zo groot worden dat je niet meer iedereen tegelijk zorg kan bieden. Dan bereidt de GHOR, op basis van adviezen van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) en in nauwe samenwerking met GGD Zeeland, besluitvorming voor ten behoeve van de besluitmakers: de Directeur Publieke Gezondheid of de Zeeuwse burgemeesters.“
“We zijn nu met z’n allen beter voorbereid. Zorginstellingen zijn verantwoordelijk voor het leveren van zorg, wonen en welzijn, ook onder bijzondere omstandigheden zoals een ramp of crisis (zorgcontinuïteit). Dit vraagt veel voorbereiding. We hebben de afgelopen jaren geïnvesteerd in die zorgcontinuïteit en in ons netwerk. We organiseren netwerkdagen waar de crisiscoördinatoren van de verschillende zorginstellingen met elkaar aan tafel zitten en van elkaar leren. Tijdens onze bezoeken aan de crisiscoördinatoren gaan we met hen in gesprek over de plannen, opleidingen en oefeningen binnen hun instelling. En over hoe men de samenwerking met en dienstverlening door de GHOR ervaart. Afspraken hierover hebben we vastgelegd in ons kwaliteitszorgsysteem. In Zeeland hebben we nu helder wat de GHOR is en hoe we elkaar kunnen helpen als er iets gebeurt. Ziekenhuizen en grote verpleeg- en verzorgingshuizen zijn er van doordrongen dat ze zelf goed voorbereid moeten zijn op een crisis. En dat wij geen noodaggregaat leveren wanneer de stroom uitvalt.”
“We zorgen ervoor dat de Zeeuwse zorgpartijen dezelfde informatiepositie hebben, bijvoorbeeld over de beschikbare capaciteit in ziekenhuizen. We bedenken samen wat we doen wanneer er bijvoorbeeld teveel huisartsen ziek worden. We regelen wat nodig is, maken daarover afspraken binnen het zorgnetwerk en adviseren erover. En als zich een incident voordoet, staat het acuut zorgoverleg met de crisiscoördinatoren van de verschillende zorginstellingen klaar.”
Opleiden, oefenen en trainen
“Een groot deel van de werkzaamheden van de GHOR bestaat uit het voorbereiden van de partners op een incident. We werken bijvoorbeeld samen met 1200 brandweermensen, 300 man van de gemeente, 30-40 man GHOR en GGD, en 60-70 politiemensen. In het Opleiden, Trainen, Oefenen (OTO) zit heel veel voorbereidingstijd, zowel voor de medewerkers van de GHOR als voor de zorginstellingen. Dan beoefenen we bijvoorbeeld het scenario van een ICT- of stroomuitval in een ziekenhuis, of van een incident tijdens een groot evenement met veel publiek. Instellingen waren hier wel eens sceptisch over. Na de brand in Zorggroep Ter Weel in Krabbendijke was de bestuurder echter heel blij met deze goede voorbereiding. Zij vertelt nu in heel Nederland over de gebeurtenis en de lange nasleep van een brand in een verzorgingstehuis waarbij drie doden vielen.”